CANTOS CAUTIVOS

Pinochet askeri rejimi döneminde Tutsak-Kayıp Aileleri Derneği'nden kadınlar protesto gösterisinde || Fotoğraf: Hafıza ve İnsan Hakları Müzesi, Şili

Cantos Cautivos, yani “Tutsak Şarkılar”, Şili’de, Augusto Pinochet (1973–1990) döneminin tarihsel hafızasına ve başka tarihsel ve coğrafi bağlamlardaki insan hakları tartışmalarına ışık tutmak amacıyla duyumsal deneyim ile kaybedilmiş yaşamların unutulmuş tarihini bir araya getiren dijital bir arşiv. Arşiv, Şili’de Pinochet döneminde siyasi gözaltı ve işkence merkezlerinde tutulanların bireysel ve kolektif müzik deneyimlerine dair anılarını bir araya getirirken, bu can alıcı tarihsel hafızaya da kamusal tanınırlık kazandırıyor. Siyasi tutukluluğun ‘ulusun yeniden inşası’ olarak tanımlandığı bir dönemde, cezaevlerindeki yaşam koşulları pek çok anlamda yıkıcıyken, bu merkezlerde müzik hem bir işkence ya da beyin yıkama aracı hem de tutsaklar için devrimin sesi oldu. Gözaltı merkezlerinde, bir yanda tutsakların yakarışlarını bastırmak için radyonun sesi sonuna kadar açılırken, öte yanda tutsaklar birbirlerine şarkılarla verdikleri yanıtlarla müzikal bir iletişimin de kapılarını açtılar. Müzik onların hem kendilerini ifade etme aracına dönüştü hem de hafızalarını korumalarına ve söz konusu travmanın etkilerini hafifletmelerine yardımcı oldu. 154 ayrı tanıklığı bünyesinde barındıran bu arşivdeki şarkıların 52’si gözaltında yazılmış. Arşivin bütününün %20’si tutukluluk sırasında bestelenen şarkılardan, %45’i tutsakların icra ettiği şarkılardan ve %35’i tutsakların dinlediği –bir diğer tutsağın söylediği, kayıttan çalınan ya da radyoda yayımlanan– şarkılardan oluşuyor. Bu dijital arşivin kurucusu ve direktörü olan Katia Chornik, Cantos Cautivos’u, “Şili’nin mirasını, özellikle de Pinochet rejimi mağdurlarının oluşturduğu toplulukları hak ettiği yere koyma eylemi” olarak tanımlıyor. Dijital arşiv, Latin Amerika’da müzik ve siyasi tutukluluk üzerine ilk çevrimiçi kaynak olma özelliğini taşıyor.